Ένας από τους σημαντικότερους ηθοποιούς, σκηνοθέτες, δάσκαλους, της γενιάς μας, ο Γιάννης Μόρτζος μιλά στην Kifisia Press.
Ο Γιάννης Μόρτζος γεννήθηκε στη Σάμο, σπούδασε στη Σχολή του Θεάτρου Τέχνης του Κάρολο Κουν κι έμεινε κοντά του, σαν βασικό στέλεχός είκοσι ένα χρόνια.
Ο Γιάννης Μόρτζος ως Διόνυσος στους «Βάτραχους» του Αριστοφάνη, που σκηνοθέτησε το καλοκαίρι του 2000.
Έχει ερμηνεύσει σπουδαίους ρόλους από αρχαίο δράμα, κλασικό, σύγχρονο θέατρο, θέατρο του παραλόγου, έως νεοελληνικό θέατρο, για το οποίο τρέφει ιδιαίτερη αδυναμία.
Τα τελευταία χρόνια δημιούργησε το Θέατρο «4 Εποχές», και παρουσιάζει σημαντικές παραστάσεις σε όλη την Ελλάδα.
– Κύριε Μόρτζο, επαναλαμβάνετε και φέτος στο θέατρό σας «4 Εποχές» την «Απολογία του Σωκράτη», που πέρσι ανεβάσατε με επιτυχία και είδα μάλιστα ότι την παρακολούθησαν και πολλά νέα παιδιά. Τι θα είχατε να μας πείτε πάνω σε αυτό το τόσο ενδιαφέρον έργο;
Ως ηθοποιός αλλά και σκηνοθέτης μελετώ ίσως τον μεγαλύτερο στοχαστή της ιστορίας της ανθρωπότητας, τον Σωκράτη, τα τελευταία 12 χρόνια από το 2001, όταν πρωτοπαρουσίασα σε μια ιστορική παράσταση στους Φιλίππους- Καβάλα την «Απολογία του Σωκράτη».
Παρόλα αυτά όμως η έρευνα μου δεν σταμάτησε ποτέ γιατί κάθε φορά ανακαλύπτω, διαβάζοντας πολλούς μελετητές Έλληνες και ξένους, καινούρια στοιχεία που μου εξάπτουν την περιέργεια!
Φυσικά το πρώτο και μεγάλο ερώτημα που μέχρι σήμερα με βασανίζει είναι πώς αυτός ο ανεπανάληπτος φιλόσοφος που επηρέασε, όσο κανένας άλλος εκτός από τον Χριστό, την εξέλιξη της ανθρώπινης σκέψης, θανατώθηκε ύστερα από μία δίκη, παρωδία , με σαθρό κατηγορητήριο!
Με πλήρη λοιπόν συγκίνηση και επιμονή συνεχίζω να παρουσιάζω με θεατρική μορφή την – κατά Πλάτωνα και Ξενοφώντα – «Απολογία» στην δίκη του το 399 π.Χ.
Ο Γιάννης Μόρτζος στο «Γενικό Γραμματέα» του Καπετανάκη με το Κρατικό Θέατρο Β. Ελλάδος το 1999.
Η διαχρονική αξία των ιδεών του και η πεμπτουσία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, του πατριωτισμού, των δημοκρατικών του πεποιθήσεων και της αγάπης του για τον άνθρωπο είναι πάντα διαχρονικές και περισσότερο σήμερα που ο Έλληνας πολίτης βρίσκεται για μια ακόμη φορά μπροστά στο φάσμα της υποτέλειας και της καταβαράθρωσης των θεσμών.
Ο λόγος του Σωκράτη μπορεί να ξεσηκώσει συνειδήσεις που βρίσκονται σήμερα χαλαρωμένες!
– Γιατί κατά τη γνώμη σας οι άρχοντες αποφάσισαν σε τέτοια μεγάλη ηλικία να θανατώσουν τον Σωκράτη, ενώ βρισκόταν κοντά στο θάνατο;
Ο Σωκράτης υπήρξε μάρτυρας όλων των τραγικών γεγονότων που έφερε ο Πελοποννησιακός πόλεμος και το τέλος της Αθηναϊκής δημοκρατίας. Ήταν
σκληρός επικριτής των υπεύθυνων για την ήττα των Αθηναίων, ανυποχώρητος στις ορέξεις των αρχόντων, που τον ήθελαν σύμμαχο τους και δύσπιστος με τους σοφιστές που κατέκρινε για απληστία και κερδοσκοπία.
Ο Σωκράτης εκτιμούσε ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος ήταν να φαντάζεται κανείς πως «γνωρίζει ό,τι δεν γνωρίζει!». Η διδασκαλία του πάντα ανοιχτή και καυστική στα τεκταινόμενα της μασκαρεμένης δημοκρατίας, έκανε τους άρχοντες να τον βλέπουν σαν μέγα κίνδυνο για τις ανομίες τους. Άλλωστε το κατηγορητήριο που του προσήψαν ήταν σαθρό κι αβάσιμο.
– Ο Κικέρων είχε πει για τον Σωκράτη ότι «κατέβασε την φιλοσοφία από τα ουράνια και την έφερε στη ζωή των ανθρώπων»……
Ο Σωκράτης είναι ο πρώτος που φιλοσοφεί στη ζωή και όλες οι σχολές που βγήκαν από αυτόν είναι πρώτα – πρώτα φιλοσοφίες μιας ζωής. Μια ζωή κατευθυνόμενη από τη σκέψη. Ο Σωκράτης πίστεψε πως η γνώση και η ηθικότης είναι ταυτόσημες και εξετάζει κατά πόσο οι άνθρωποι ενεργούν κατόπιν σκοτεινών παρορμήσεων ή με σαφή επίγνωση.
Αντλεί το συμπέρασμα πως οι ταπεινοί εργάτες είναι ανώτεροι από τους πολιτικούς άντρες, από τους ρήτορες του καιρού του. Αν πάρουμε έναν ξυλουργό, έναν βαρκάρη ή έναν χειρουργό και εξετάσουμε τις τεχνικές τους γνώσεις, ο καθένας θα μας πει από ποιους και με τι μέσα τις απόκτησε.
Μα αν τους ρωτήσουμε τι είναι δικαιοσύνη, τι δημοκρατία, τι νόμος, όλοι νομίζουν πως είναι γνώστες. Ο Σωκράτης λοιπόν βλέπει σε αυτό οίηση και αμάθεια. Αναλαμβάνει λοιπόν το ρόλο του ερωτητή και προσπαθεί να πείσει τους συνομιλητές του για την κατωτερότητα τους.
– Είναι η διαλεκτική μέθοδος του Σωκράτη, ένας τρόπος ν΄ αναβιώσουμε την τέχνη της ουσιαστικής συνομιλίας με τον εαυτό μας και τους άλλους;
Ο Σωκράτης ουδέποτε επιζήτησε να αναμιχθεί στην πολιτική ,επειδή ήξερε ότι ακόμη είναι πολύ μελλοντική η εποχή που την εξουσία θα ασκούσαν οι φιλόσοφοι, οι ειδήμονες της κυβερνητικής τέχνης.
Ολόκληρη τη ζωή του την πέρασε μέχρι τέλους, διδάσκοντας , με την διαλεκτική μέθοδο ερωτήσεων και απαντήσεων. Με κατάλληλες ερωτήσεις οδηγούσε τον συνομιλητή στην εκμαίευση της γνώσης, που κάθε ψυχή κατέχει έμφυτα καθώς είναι μέρος της θείας ψυχής και επομένως κάτοχος παντογνωσίας. Γνώριζε πολύ καλά πως η επαφή με την ψυχή εξασφαλίζει κάθε γνώση.
– Σε τι θα παραλληλίζατε εκείνη την εποχή με την τωρινή;
Θα μπορούσα να ισχυριστώ με βεβαιότητα ότι το θαύμα του 5ου αιώνα π.Χ., στη συνέχεια η κατάπτωση του δημοκρατικού πολιτεύματος, μετά το θάνατο του Περικλή και οι εμφύλιες μακρόχρονες συγκρούσεις, έχουν πολλά κοινά σημεία με τα γεγονότα του 21ου αιώνα.
Η εποχή μας προσπαθεί, χωρίς επιτυχία, να ξαναβρεί την χαμένη αίγλη που θα την καταστήσουν σεβαστή στη σύγχρονη πολιτισμένη ανθρωπότητα που περνά οδυνηρή πνευματική και κοινωνική κρίση μέσα από αμφισβητούμενες δημοκρατίες που δεν έχουν κεντρικό άξονα τον άνθρωπο.
– Ο κόσμος πηγαίνει σε θέατρα που ανεβάζουν ποιοτικά έργα;
Ο Έλληνας θεατής είναι ανεπτυγμένος πολιτισμικά και επιζητά την ολοκληρωμένη ψυχαγωγία, αυτή που θα τον απογειώσει από την καθημερινότητα και θα βάλει τη σκέψη του σε εγρήγορση. Το πρόβλημα όμως είναι σε αυτήν την συγκυρία , η φθορά της εξουσίας δεν του συμπαραστέκεται για να τον κάνει κοινωνό σε αυτήν την προσπάθεια άξιων καλλιτεχνών που ευτυχώς στη σύγχρονη Ελλάδα υπάρχουν ακόμη αλλά, δεινοπαθούν.
Με την τρίτη σύζυγό του που θαυμάζει και τον συγκλονίζει, τη θεατρολόγο, σκηνοθέτη-ηθοποιό Γιούλη Ζήκου στο έργο «Του Κουτρούλη ο γάμος» το 2002 σε σκηνοθεσία του ίδιου στο Φεστιβάλ Αθηνών.
Θέλω ο συμπολίτης μου Έλληνας να γίνει πιο απαιτητικός και να αποποιείται κάθε σαχλό και εύκολο, δήθεν ψυχαγωγικό υποπροϊόν, που καταστρέφει τη σκέψη και την ψυχή του.
– Από τους ρόλους σας ποιον αγαπήσατε περισσότερο και ποιος σας έχει στιγματίσει;
Αγάπησα όλους τους ρόλους μου (περίπου 150) γιατί έδωσα όλη μου την ψυχή και όλες μου τις δυνάμεις, για να τους πλάσω όσο το δυνατόν καλύτερα και να νιώσω ότι ποτέ μα ποτέ δεν πέρασε ένας ρόλος μου αβασάνιστα χρησιμοποιώντας τις ευκολίες μου!
– Αισθανθήκατε ποτέ τρακ;
Τρακ έχω μόνο στην πρεμιέρα, μέχρι να νιώσω ότι έχω κερδίσει το παιχνίδι και ο θεατής με προσέχει, όσο αυστηρός και απαιτητικός να είναι. Τρακ σημαίνει ευθύνη!
– Τι θα συμβουλεύατε ένα νέο ηθοποιό;
Σκέψου ότι η ζωή σου θα είναι γεμάτη αγωνίες, συνεχείς δοκιμασίες, πολλή μελέτη και προπαντός να μην «καβαλήσεις» ποτέ το καλάμι επειδή θα σου ζητήσουν «αυτόγραφο» ή θα σε κολακέψουν κάποιοι κοντυλοφόροι αδιάβαστοι. Προσπάθησε να εκμεταλλεύεσαι τις γνώσεις των πιο ικανών και έμπειρων ηθοποιών που αγάπησαν την τέχνη τους.
– Από τον Κουν τι θυμάστε και τι μάθατε;
Βλέπω συχνά τον δάσκαλο μου στα όνειρα μου προπαντός όταν περνάω κάποια καλλιτεχνική δοκιμασία, να μου κάνει υποδείξεις και μετά λέω μόνος μου φαίνεται ότι ακόμη έχω πολλές ελλείψεις! Ο Κουν με έμαθε να μελετώ χωρίς διακοπή και να εφαρμόζω το «γνώθι σε αυτών» για την τέχνη.
– Τι είναι αυτό που σας ενοχλεί περισσότερο στη σημερινή κοινωνία μας;
Ο «ωχαδερφισμός» του σύγχρονου Έλληνα, η ακατάσχετη μανία του για εύκολο πολιτισμό με τάσεις επίδειξης και οι νεόπλουτοι.
– Πιστεύετε ότι εξακολουθούμε να έχουμε δημοκρατία στη χώρα μας;
Δημοκρατία με την ακριβή έννοια δηλαδή τη συμμετοχή των πολιτών στις μεγάλες αποφάσεις της πολιτείας δεν έχουμε. Η σημερινή Δημοκρατία μας είναι μασκαρεμένη και υπηρετεί τα συμφέροντα της ολιγαρχίας του πλούτου και των λαμόγιων .
– Τι θα δούμε φέτος στο θέατρο σας «4 Εποχές»;
To θέατρο «4 Εποχές» στην οδό Κυψέλης 15, στην Κυψέλη, άρχισε τις χειμερινές του παραστάσεις με 2 μεγάλες επιτυχίες του. Την «Απολογία του Σωκράτη» κάθε Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη και τον «Γιαννούλη Χαλεπά Η Κοιμωμενη μου» από Πέμπτη ως Κυριακή.
Συγχρόνως ετοιμάζουμε μια νέα θεατρική παραγωγή με το έργο της Φωτεινής Τσαλίκογλου «Εγώ, η Μάρθα Φρόυντ» σε διασκευή της Γιούλης Ζήκου.
– Ποια ευχή θα θέλατε να κάνετε για το μέλλον;
Εύχομαι στους Έλληνες ψυχραιμία, αγάπη, κατανόηση και να έχουν εμπιστοσύνη στην τέχνη και στους δημιουργούς της. «Η σωτήρια της ψυχής είναι μεγάλο πράγμα».
