Το Ευπαλίνειο Όρυγμα αποτελεί σύμφωνα με τον Ηρόδοτο ένα από τα σημαντικότερα έργα στην ιστορία της μηχανικής το οποίο από το 1992 έχει χαρακτηριστεί από την Unesco Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Πρόκειται για μια σήραγγα μήκους 1.036 μέτρων κοντά στο Πυθαγόρειο της Σάμου, η οποία κατασκευάστηκε κατά τον 6ο αιώνα π.Χ. για να χρησιμεύσει σαν υδραγωγείο
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ήταν ότι ανοίχθηκε ταυτόχρονα και από τις δύο πλευρές του βουνού: το όρυγμα αυτό ήταν αμφίστομον, όπως το χαρακτήρισε ο Ηρόδοτος, χάρις στον οποίον έγινε γνωστό. Οι δύο σήραγγες συναντήθηκαν περίπου στο μέσον με αξιοθαύμαστη ακρίβεια, κάτι που ήταν σημαντικό επίτευγμα για τα τεχνολογικά δεδομένα της εποχής.
Η κατασκευή του ορύγματος έγινε με εντολή του Τυράννου Πολυκράτη και εκτιμάται ότι η κατασκευή του κράτησε 10 χρόνια. Ο σχεδιαστής και μηχανικός του έργου ήταν ο Ευπαλίνος, γιος του Ναυστρόφου από τα Μέγαρα.
Το άνοιγμα της σήραγγας είναι περίπου 1.80×1.80 μ. και το μήκος της 1036 μέτρα. Μερικά μέτρα κάτω από την κύρια σήραγγα έχει σκαφτεί μια μικρότερη, από την οποία περνούσε το νερό.
Εκτιμάται ότι ο σκοπός του ορύγματος ήταν όχι μόνο να μεταφερθεί νερό από την πηγή πίσω από το βουνό προς στην πρωτεύουσα της Σάμου (το σημερινό Πυθαγόρειο), αλλά αυτό να γίνει με τρόπο που δεν ήταν ανιχνεύσιμος από επιδρομείς, οι οποίοι θα μπορούσαν εύκολα, αν έβλεπαν τον επιφανειακό αγωγό, να τον καταστρέψουν και να στερήσουν την πόλη από τον βασικότερο πόρο της. Από το όρυγμα λοιπόν το νερό οδηγούνταν μέσα από το τείχος της πόλης.
Ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν δυο παράλληλες σήραγγες, είναι ότι κατά το χρόνο σχεδιασμού και υλοποίησης του έργου η πηγή βρισκόταν σε ορισμένο ύψος (υψηλότερο από το επίπεδο της στοάς), αλλά μετά την κατασκευή της κύριας στοάς, η πηγή άρχισε να αναβλύζει χαμηλότερα, συνεπώς δε μπορούσε πλέον με φυσική ροή να οδηγηθεί στη στοά αυτή.
Για το λόγο αυτό έγινε αναγκαία η διάνοιξη μιας βοηθητικής, μικρότερης σήραγγας, σε χαμηλότερο επίπεδο. Η μικρότερη σήραγγα διανοίχτηκε μέσα από την κύρια στοά, με τη βοήθεια κάθετων ορυγμάτων.
Ο Ηρόδοτος, η μοναδική πηγή που έχουμε για το Ευπαλίνειο όρυγμα, περιγράφει και την κύρια αλλά και τη βοηθητική σήραγγα.
Οι τεχνικές που χρησιμοποίησε ο Ευπαλίνος.
Ο Ευπαλίνος χρησιμοποίησε έξυπνες τεχνικές για να σιγουρευτεί ότι οι δυο σήραγγες θα ενώνονταν ακόμη και αν υπήρχαν λάθη στις μετρήσεις του.
Σχηματικά:
1.Οριζόντια τομή του σχεδιασμού του Ευπαλίνου για το όρυγμα:
2.Κάθετη τομή του σχεδιασμού του Ευπαλίνου για το όρυγμα:
Δείτε την ταινία «Τα Μαθηματικά υδρεύουν τη Σάμο».
Το σενάριο, τα κείμενα, οι εικόνες, η αφήγηση και η διεύθυνση της ταινίας ανήκουν στον ομότιμο καθηγητή Αρχιτεκτονικής και πρόεδρο της Εταιρείας Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας (Ε.Μ.Α.Ε.Τ.) Θεοδόση Π. Τάσιο.
Τη σκηνοθεσία και το 3D animation έκανε ο Γιώργος Πολύζος ενώ τη σύνθεση σκηνών, το μοντάζ και τη μίξη ήχου επιμελήθηκε ο Νικήτας Μήκας.
Η αφήγηση γίνεται από τον ηθοποιό Λαέρτη Μαλκότση και τον καθηγητή Θεοδόση Τάσιο.
