Η ελευθερία της έκφρασης ως Συνταγματικά κατοχυρωμένο ατομικό δικαίωμα βρίσκεται στην αιχμή του δόρατος του Δημοκρατικού μας πολιτεύματος και της προστασίας του ατόμου από αυθαιρεσίες ή έκνομη συμπεριφορά οποιουδήποτε είτε δημόσιου είτε ιδιωτικού φορέα εναντίον του.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η επέτειος του Πολυτεχνείου όπου κεντρικό μήνυμα της συμβολικής και πραγματικής αντίστασης κατά της χούντας των Συνταγματαρχών και του ολοκληρωτικού καθεστώτος της δικτατορικής περιόδου της επταετίας 1967-1974 καθίσταται η αναγκαιότητα για την απόλαυση των ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών στην οποία πρωταρχικό ρόλο έχει η ελευθερία του λόγου.
Οι πάντες, πολίτες και φορείς, δημόσιοι ή ιδιωτικοί ομνύουν πίστη στη διαφύλαξη της Συνταγματικής νομιμότητας για την αποτροπή οποιουδήποτε είδους ολοκληρωτισμού και καταπίεσης των δικαιωμάτων των πολιτών, δηλώνουν τοις πάσι θεματοφύλακες της δημοκρατικής νομιμότητας και πολιτειακής ορθότητας που αντιστρατεύεται κάθε στέρηση των ατομικών δικαιωμάτων.
Οι εκπρόσωποι φοιτητικών οργανώσεων, πολιτικών παρατάξεων και κάθε λογής φορέων σπουδαστών διεκδικούν πρωταγωνιστικό ρόλο στην έκφραση γνώμης ενάντια σε κάθε μορφή ολοκληρωτισμού και αντίστασης κατά της ελευθερίας έκφρασης ή κατά άλλων ατομικών δικαιωμάτων.
Αυτό και μόνον ως γεγονός είναι επιθυμητό και αποδεκτό, είναι συστατικό υγείας της φοιτητιώσας και μαθητιώσας νεολαίας της χώρας να πρωτοστατεί σε εκδηλώσεις μνήμης περί την αξία της αντίστασης σε κάθε αλλοίωση της Δημοκρατίας ως βέλτιστου πολιτεύματος για την άσκηση της εξουσίας κατά τρόπο που αφενός μεν η πλειοψηφία να καθορίζει τις αποφάσεις των εκπροσώπων της στην κυβερνητική εξουσία αφετέρου οι αποφάσεις αυτές και οι επακόλουθες πράξεις να λαμβάνουν υπόψη τόσο την πλειοψηφία όσο και τις μειοψηφίες των πολιτών διαφυλάττοντας τα δικαιώματα όλων.
Η ελευθερία της έκφρασης ως ατομικό δικαίωμα βρίσκει τη Συνταγματική διατύπωσή του στο άρ.14 παρ.1 «Καθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του τηρώντας τους νόμους του Κράτους».
Η συνταγματική αυτή διάταξη βρίσκεται σε συμφωνία με διεθνείς διακηρύξεις και συνθήκες τις οποίες η Ελλάδα έχει προσυπογράψει, όπως την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (άρ.19): «Ο καθένας έχει το δικαίωμα στην ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος του καθενός να διατηρεί ανενόχλητος τις απόψεις του καθώς επίσης του δικαιώματος να αναζητά και να μεταδίδει πληροφορίες και ιδέες με οποιοδήποτε μέσο σε όλο το κόσμο.»
Την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (άρ.10): «Ο κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα ελευθερίας της έκφρασης. Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει την ελευθερία διατήρησης της άποψης του καθώς επίσης και του δικαιώματος να αναζητά και να μεταδίδει πληροφορίες και ιδέες χωρίς τη παρέμβαση οποιασδήποτε κρατικής αρχής σε όλο το κόσμο.»
Το Διεθνές Σύμφωνο Ατομικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων (άρ.19 παρ. 1, 2): «Ο κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να έχει την άποψη του χωρίς καμία παρέμβαση. Ο κάθε άνθρωπος πρέπει να έχει το δικαίωμα ελευθερίας της έκφρασης.
Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει και το δικαίωμα του καθενός να αναζητά, να λαμβάνει και να μεταδίδει οποιεσδήποτε πληροφορίες και ιδέες ανεξαρτήτως συνόρων, είτε προφορικά, είτε γραπτά ή εκτυπωμένα, σε μορφή τέχνης, ή με οποιοδήποτε άλλο μέσο της επιλογής του.»
Η θετική πλευρά της ελευθερίας της έκφρασης συνίσταται στο δικαίωμα στη διαμόρφωση γνώμης δηλαδή στο δικαίωμα του καθενός είτε ως ατόμου είτε ως μέλους μιας ομάδας ατόμων να διαμορφώνει τη γνώμη του ή να εκφράζει τους στοχασμούς του χωρίς καμία παρεμπόδιση τρίτων σ’ αυτό και χωρίς καμία εκμετάλλευση εξουσιαστικής θέσης τρίτων εις βάρος της ελευθερίας διαμόρφωσης και διατύπωσης της γνώμης του ατόμου.
Πέραν αυτού, η θετική πλευρά της ελευθερίας της έκφρασης εγγυάται το δικαίωμα του ατόμου να εκφράζει την άποψή του με οποιονδήποτε τρόπο κρίνει βέλτιστο και κατάλληλο με σκοπό να καταστήσει τη γνώμη του γνωστή στους άλλους και χωρίς να παρεμποδίζεται άμεσα ή έμμεσα από τρίτους.
Στην αρνητική πλευρά της ελευθερίας της έκφρασης γίνεται δεκτό ότι περιλαμβάνεται το δικαίωμα του ατόμου να εκφράσει τη γνώμη του δια της σιωπής του, δηλαδή το δικαίωμα του ατόμου να αποσιωπά τη γνώμη του όχι όμως και τη γνώση του περί την υποστήριξη αυτής.
Φορέας του ατομικού δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης είναι κατεξοχήν το άτομο, φυσικά πρόσωπα είτε Έλληνες πολίτες είτε αλλοδαποί και ανιθαγενείς στην Ελλάδα.
Είναι όμως και συλλογικοί φορείς, νομικά πρόσωπα ή φορείς χωρίς νομική προσωπικότητα αφού με την έκφραση της συλλογικής γνώμης προωθούνται αποτελεσματικά οι σκοποί τους και υλοποιείται η δραστηριότητα τους στα πλαίσια της συλλογικής οργάνωσης.
Τέτοιος φορέας είναι μεταξύ άλλων και η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου Αθηνών – και οποιουδήποτε άλλου πανεπιστημίου – στα πλαίσια της συγκρότησης και λειτουργίας της για την έκφραση της συλλογικής γνώμης περί τη διαχείριση των υποθέσεων του πανεπιστημίου.
Τα πρόσφατα γεγονότα της εισβολής φοιτητών στο χώρο συνεδρίασης της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Αθηνών ή / και στο χώρο του γραφείου του Πρύτανη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών προξενούν εντύπωση αναφορικά με την κατανόηση του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης.
Οι εισβολείς με τις πράξεις τους καταλύουν τον ακαδημαϊκό χώρο κατά τον προορισμό της λειτουργίας του, αποτρέπουν τη σύγκληση του συλλογικού διαχειριστικού οργάνου, της Συγκλήτου, του πανεπιστημίου στερώντας από αυτό το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης με πρόσχημα την ακρόασή τους αναφορικά με τα θέματα που τους αφορούν – και που βέβαια δεν αφορούν μόνον αυτούς αλλά και πλήθος άλλων φοιτητών που δεν προέβησαν σε καταλήψεις πανεπιστημιακών χώρων ή σε παρεμπόδιση της Συγκλήτου να συνεδριάσει και εκφράσει τις απόψεις της.
Είναι, λοιπόν, απορίας άξιον πως στα πλαίσια του πρωταγωνιστικού ρόλου της φοιτητιώσας και μαθητιώσας νεολαίας για την προάσπιση της ελευθερίας της έκφρασης και τη διαφύλαξη θεμελιωδών αρχών και αξιών στη δομή του δημοκρατικού πολιτεύματος της χώρας η επιλογή της κατάληψης πανεπιστημιακών ή σχολικών χώρων προκρίνεται ως βέλτιστο μέσο έκφρασης συνήθως πολιτικοποιημένης γνώμης;
Δηλαδή, πως μπορεί να γίνει αποδεκτό από τη μια το γεγονός του σεβασμού στην ελευθερία της έκφρασης κι από την άλλη να γίνεται αποδεκτή η εκδήλωση του σεβασμού αυτού με τρόπο που στερεί την ελευθερία της έκφρασης στη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου Αθηνών ή σε οποιαδήποτε άλλο συλλογικό όργανο διαχείρισης του ακαδημαϊκού χώρου καθώς και στο πλήθος των φοιτητών ή μαθητών που επιθυμούν να κάνουν χρήση του πανεπιστημίου ή σχολικού κτιρίου για τη διεξαγωγή των ακαδημαϊκών ή μαθητικών καθηκόντων τους.
Κάθε κατάληψη εκπαιδευτικού χώρου για οποιονδήποτε λόγο και αν αυτή γίνεται στερεί ως μέσο έκφρασης των καταληψιών το δικαίωμα όλων αυτών που διαφωνούν μαζί τους να εκφραστούν με χρήση του ακαδημαϊκού αλλά καταληφθέντος χώρου και στα πλαίσια της προορισμένης για το χώρο λειτουργίας του. Κάθε κατάληψη ως μέσο δράσης ή αντίδρασης στερείται της αναγκαίας αναλογικότητας που ως Συνταγματική αρχή διέπει το σύνολο των διατάξεων του Συντάγματος και οριοθετεί την άσκηση των ατομικών δικαιωμάτων.
Συνήθως, στερείται επίσης και της αναγκαιότητας αλλά και της προσφορότητας ως μέσου έκφρασης της αντίθεσης των καταληψιών σε αποφάσεις, πράξεις ή παραλείψεις άλλων με τις οποίες διαφωνούν. Η κατάληψη ως μέσο έκφρασης είτε αυτή υλοποιείται με παρεμπόδιση της σύγκλισης και λειτουργίας της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου ή άλλου οργάνου συλλογικής διαχείρισης του εκπαιδευτικού χώρου είτε με παρεμπόδιση της πρόσβασης και χρήσης του πανεπιστημίου ή σχολείου σε οποιονδήποτε αδιακρίτως φοιτητή ή μαθητή κατά τον προορισμό του χώρου είναι μέσο δράσης κείμενο στα όρια του ολοκληρωτισμού.
Από τη στιγμή που αναλαμβάνεται παύει κάθε άλλη δραστηριότητα στο χώρο αυτό είτε εκπαιδευτική είτε έκφραση γνώμης αντίθετης στη λογική των καταληψιών.
Είναι δράση που μπορεί να δικαιολογηθεί μόνον ως αντίδραση σε κάποιον άλλο ολοκληρωτισμό με επαχθέστερες και περισσότερο ζημιογόνες συνέπειες τόσο για τον καταληψία όσο και για τον φοιτητή ή μαθητή που αρνείται να εκφραστεί με το μέσο της κατάληψη παρόλο που δεν συμφωνεί με την επιβολή σ’ αυτόν των αρνητικών συνεπειών του «άλλου»ολοκληρωτισμού.
Αντιλαμβάνεται κανείς πως αν η κατάληψη ως μέσο έκφρασης εκπορεύεται από απόφαση μειοψηφίας των χρηστών του καταληφθέντος χώρου, τότε η ακρότητα του μέσου ως έκφραση γνώμης θέτει αυτό πέρα από κάθε λογική στα πλαίσια του δημοκρατικού διαλόγου και των αρχών και αξιών της υφιστάμενης Συνταγματικής νομιμότητας.
Θέτει αυτό παρασάγγας από την ελευθερία της έκφρασης ως μέτρο Συνταγματικής ορθότητας και προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών.
Όποιος δε επιτείνει ή ενθαρρύνει με οποιονδήποτε τρόπο την άσκηση της ελευθερίας έκφρασης δια του μέσου της κατάληψης εκπαιδευτικών χώρων παραγνωρίζει ότι τόσο σε επίπεδο Συνταγματικής πρόβλεψης όσο και σε επίπεδο εκτελεστικών νόμων η άσκηση των ατομικών δικαιωμάτων συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στην ελευθερία έκφρασης περιορίζονται από το σεβασμό στα «δικαιώματα των άλλων»,δηλαδή έχουν όριο τη βασική αρχή του σεβασμού προς τα δικαιώματα των άλλων.
Η δράση του ατόμου στα πλαίσια της κοινωνίας είναι ελεύθερη, αλλά η ελευθερία αυτή οριοθετείται από τα δικαιώματα των άλλων και συγκεκριμένα από τα συνταγματικά δικαιώματα αλλά και αυτά που προβλέπονται από την κείμενη νομοθεσία για όλους τους πολίτες.
Επιπλέον, παραγνωρίζει ότι η άσκηση του ατομικού δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης προβλέπεται υπό τον όρο της τήρησης των νόμων του κράτους.
Δεν ξέρω κανέναν τέτοιο νόμο που να περιγράφει την κατάλυση κάθε έννοιας πανεπιστημιακής ή σχολικής ελευθερίας στα πλαίσια της εκπαιδευτικής διαδικασίας ή την κατάλυση του πανεπιστημιακού ασύλου από μπαχαλάκιδες ή αυτόκλητους «κοινωνικούς επαναστάτες» που ετσιθελικά στερούν την πλειοψηφία των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας στην οποία ανήκουν από την πρόσβαση και χρήση του χώρου έκφρασης ιδεών και απόψεων στα πλαίσια της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Κι όμως, στα πλαίσια της ανοχής στην αυθαιρεσία και ανομία που συνήθως εμφανίζεται με το περιτύλιγμα του μαζικού κοινωνικού αγώνα οι καταλήψεις στον ελλαδικό χώρο ως μέσο άσκηση πολιτικής πίεσης καθιερώθηκαν μετά τη χούντα των Συνταγματαρχών με πρότυπο την κατάληψη της Νομικής Σχολής και του Πολυτεχνείου το 1973 που οδήγησε στα γεγονότα του Πολυτεχνείου και της βίαιης καταστολής από το ολοκληρωτικό καθεστώς της δικτατορίας.
Την επέτειο αυτών των γεγονότων εορτάζουμε κάθε 17 Νοέμβρη ως ημέρα μνήμης του αγώνα για τη Δημοκρατία και το σεβασμό στα ατομικά δικαιώματα.
Κι όμως, παρά τους ετήσιους εορτασμούς έργα και λόγια για το σεβασμό στη δημοκρατική νομιμότητα φαίνεται ότι δεν συμβαδίζουν. Τα επόμενα χρόνια της Μεταπολίτευσης, οι καταλήψεις πανεπιστημιακών σχολών καθίστανται ένα από τα κυριότερα μέσα αγώνα των φοιτητών και μαθητών.
Στη δεκαετία του ’80 αρχίζουν οι πρώτες καταλήψεις στα σχολεία με αποκορύφωμα το μαθητικό κίνημα του ’90-’91 το οποίο σημαδεύτηκε από την δολοφονία του καθηγητή Νίκου Τεμπονέρα.
Στις καταλήψεις αυτές πρωτοστάτησε κι ο σημερινός αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης εμφανίζοντας τη συμμετοχή του σε καταλήψεις σχολείων ως «παράσημο»κοινωνικού αγώνα για τη Δημοκρατία.
Γενικευμένες καταλήψεις σχολείων έλαβαν χώρα και στα τέλη του ’90 ενάντια στο νόμο Αρσένη (ο κ. Τσίπρας πρωταγωνιστεί και σ’ αυτές τις καταλήψεις), ενώ μαζικές καταλήψεις πανεπιστήμιων πραγματοποιήθηκαν το 2006-2007 και το 2011, ενάντια στην αναδιάρθρωση της ανώτατης εκπαίδευσης.
Το πανεπιστημιακό άσυλο, ως κοινωνικό κεκτημένο των αγώνων ενάντια στην καταστρατήγηση της ελευθερίας της έκφρασης την περίοδο της δικτατορίας στην Ελλάδα έγινε επιχείρημα «νομιμοποίησης» της αποασυλοποίησης του πανεπιστημίου ως χώρου προορισμένου για την άσκηση της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών και της ασυλοποίησης του ίδιου χώρου ως εστίας προσωρινής διαμονής εκφραστών της ιδεολογικής ακινησίας και ουτοπίας.
Οι καταλήψεις των πανεπιστημίων στο πρόσφατο πολιτικό παρελθόν της χώρας ως εκδηλώσεις έκφρασης πολιτικών δυνάμεων κυρίως της Αριστεράς που ενθάρρυναν ή παρακινούσαν σε τέτοια μορφή δράσης, έγινε αιτία περιοδικής προσφυγής για κάθε λόγο σε αυτή την ακραία μορφή δράσης, την οποία οικειοποιήθηκαν και άλλες εξωπανεπιστημιακές και εξωκοινοβουλευτικές κοινωνικές και πολιτικές ομάδες, όπως ή «άγρια νεολαία» και οι εξεγερμένοι της δεκαετίας του ’80 ενάντια στην αστυνομική βία και την δολοφονία του Μιχάλη Καλτεζά.
Η κατάληψη του Πολυτεχνείου από αντιεξουσιαστές, το Νοέμβρη του 1995, οδήγησε σε εκτεταμένες καταστροφές του πανεπιστημιακού χώρου και εντέλει στη σύλληψη 501 αντιεξουσιαστών και καταληψιών.
Το πρόσφατο παρελθόν μας δείχνει πως η προσφυγή σε μέσο πολιτικής δράσης όπως οι καταλήψεις εκπαιδευτικών χώρων για την ανατροπή της Συνταγματικής ανωμαλίας της επταετούς δικτατορίας στην Ελλάδα κατέστη per se εθισμός στην ανωμαλία του ολοκληρωτισμού ως μέσου πολιτικής έκφρασης που εκφεύγει πέρα από κάθε κριτήριο αναγκαιότητας, αναλογικότητας και προσφορότητας πολιτικού διαλόγου και εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Έτσι φτάσαμε στην παραδοξότητα να βλέπουμε από την μια μεριά πολλούς από τους εκπρόσωπους φοιτητικών οργανώσεων, πολιτικών παρατάξεων και κάθε λογής φορέων σπουδαστών να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην έκφραση γνώμης ενάντια σε κάθε μορφή ολοκληρωτισμού και αντίστασης κατά της ελευθερίας έκφρασης ή κατά άλλων ατομικών δικαιωμάτων.
Κι από την άλλη τους ίδιους εκπροσώπους να επιδίδονται σε δράσεις – εκφράσεις ολοκληρωτισμού όπως οι καταλήψεις εκπαιδευτικών χώρων για «ψύλλου πήδημα» με την ανοχή μιας κοινωνίας σε αφασία.
Φτάσαμε στην παραδοξότητα της μετουσίωσης της κατάληψης από μέσο δράσης για τον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας μας σε ακατάληπτο μέσο ολοκληρωτισμού μιας εκδημοκρατισμένης κοινωνίας με ροπή συχνά προς παραστρατήματα δημοκρατικού ελλείμματος.
Κι έτσι η ελευθερία της έκφρασης από καιρού εις καιρόν καταλήγει στην Ελλάδα σε εκφραστική δυσκολία που δεν μπορεί να βρει διέξοδο σε επιχειρήματα ή διάλογο αλλά προτιμά να εκδηλώνεται με κατάληψη ή κάθε άλλο ακατάληπτο τρόπο χειραγώγησης από μειοψηφίες είτε της πλειοψηφίας σε πνευματική αφασία είτε της κρατικής εξουσίας λειτουργική απραξία.
{jcomments on}
