Το “Όραμα Hellas 1821-2040” είναι μία ιστορία της συγχρόνου Ελλάδος, δια χειρός του συγγραφέα Χρίστου Αλεξόπουλου…
Ο τίτλος “Όραμα Hellas 1821-2040” λέει πολλά για το γιατί ο Χρίστος Αλεξόπουλος έγραψε το βιβλίο και με μια πιο προσεκτική εξέταση ξεκαθαρίζει εξαρχής μια πολύ σημαντική πτυχή.
Το γεγονός ότι παρέχεται ένα χρονικό πλαίσιο που είναι ταυτόχρονα ιστορικό και μελλοντικό υποδηλώνει ότι ο συγγραφέας θα (ξανα)δεί την ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κράτους από την επιτυχή εξέγερση κατά του οθωμανικού ζυγού.
Αυτό θα πρέπει να έρχεται ως επιβεβαίωση ότι το βιβλίο είναι μια σοβαρή πραγματεία και ότι αυτός που το έγραψε δεν είναι κάποιος που έχει οραματικές εμπειρίες (δηλ. οραματικός) ή που βλέπει οράματα (ενορατικός), αλλά κάποιος που δείχνει προνοητικότητα, που έχει όνειρα και μπορεί ακόμη και να έχει ένα σχέδιο (διορατικός).
Ένα βήμα σε αυτή τη λογική θα αποκαλύψει ότι το βιβλίο δεν είναι επιστημονικό, με την παραδοσιακή ακαδημαϊκή έννοια, που βρίθει υποσημειώσεων και εξαντλητικών βιβλιογραφιών, γραμμένο με στόχο μια συνήθως περιορισμένη και συχνά εριστική ομήγυρη ειδικών. Αυτό μας οδηγεί στο επόμενο ερώτημα.
Για ποιον γράφτηκε το βιβλίο;
Αυτό δεν σημαίνει ότι το δοκίμιο είναι “ελαφρύ” ανάγνωσμα, κάθε άλλο. Πράγματι, το χρονοδιάγραμμα κοιτάζει πίσω για να αξιολογήσει πώς φτάσαμε ως εδώ πριν κοιτάξει μπροστά για να δει πού βρισκόμαστε, πού κατευθυνόμαστε και ακόμη πιο σημαντικό, πού θα έπρεπε να κατευθυνθούμε. Εγείρει συναρπαστικά φιλοσοφικά ερωτήματα σχετικά με το αν υπάρχει ένα κυκλικό μοτίβο στην πορεία της ιστορίας, ή ευρύτερα στην αν
Η προφανής απάντηση ότι το βιβλίο γράφτηκε για τους εγγράμματους λαϊκούς δεν λέει όλη την ιστορία σε αυτή την περίπτωση. Γιατί, αν μου επιτραπεί ένα spoiler, το βιβλίο περιέχει αλληλογραφία που απευθύνεται κυριολεκτικά προς τις εξουσίες του ελληνικού κράτους, για να τις ενημερώσει και πολύ περισσότερο να τις προειδοποιήσει για την πορεία αυτού του κράτους.
Αυτό με τη σειρά του μας φέρνει στο επίκεντρο του παρόντος εγχειρήματος, δηλαδή ποιος είναι ο συγγραφέας και γιατί θα πρέπει ο εγγράμματος και πολύ περισσότερο αυτοί που βρίσκονται στο πηδάλιο του κρατικού πλοίου να διαβάσουν και να προσέξουν αυτά που έχει να πει.
Έμεινα έκπληκτος όταν ανακάλυψα ξανά τον φίλο μου Χρίστο Αλεξόπουλο, ως ένα σπάνιο δείγμα ανθρώπου, του οποίου οι ιδέες μπορεί να είχαν αλλάξει κάπως με την ηλικία, όπως συνηθίζεται, αλλά ο οποίος είχε επιμείνει στα ιδανικά του, που εξακολουθούν να διαπνέονται από έναν ουτοπισμό του τύπου που περιγράφει ο Ernst Bloch στο “Das Prinzip Hoffnung” (Η αρχή της ελπίδας).
Το λέω αυτό αφού έχω διαβάσει και τα δύο προαναφερθέντα βιβλία και για να μην νομίσει κανείς ότι ξεκινάω ή επιδίδομαι σε κάποιου είδους αγιογραφία. Του έχω πεισμώσει από τότε ότι βρίσκω την προοπτική του συγγενή με την “αντίστροφη” προοπτική που συναντάμε στην “Ανατολή” δηλαδή στη βυζαντινή Ανατολή (και στην κινέζικη τέχνη). Η γνωστή ως maniera greca υποτιμήθηκε από τον Vasari και περιφρονήθηκε στη Δύση μέχρι που ο El Greco και ο μανιερισμός ανάγκασαν σε επανεξέταση.
Του έχω πεισμώσει, επειδή η δική μου είναι αυστηρά δυτική και “γραμμική” (με την κυριολεκτική και μεταφορική έννοια). Αυτό δεν σημαίνει ότι η μία είναι σωστή και η άλλη λάθος ή ότι η μία είναι καλύτερη από την άλλη, αλλά ότι είναι σαφώς διαφορετικές, για να μην πω αντίθετες. Και αυτή ακριβώς είναι η αξία των διαφορετικών, ακόμη και των αντίθετων προοπτικών, που μόνο να διεγείρουν τη σκέψη μπορούν.
Τα χρόνια του Harvard
Θα πρέπει να επισημάνω ότι μπορεί να ακούγεται παράδοξο να συζητάμε για ένα ουτοπικό όραμα από κάποιον που σπούδασε οικονομικά και διοίκηση επιχειρήσεων και βγάζει τα προς το ζην ουσιαστικά στη WallStreet. Ειδικά σε ένα ελληνικό πλαίσιο όπου το εκπαιδευτικό σύστημα είναι τέτοιο που οι νέοι κάνουν από νωρίς μια επαγγελματική επιλογή και στη συνέχεια την ακολουθούν με πείσμα.
Αλλά, όπως ανέφερα προηγουμένως, έχει μια ευρύτερη βάση, χάρη στη φιλελεύθερη εκπαίδευση (liberal arts) που έλαβε στο St Paul’s ένα προπαρασκευαστικό σχολείο υψηλού κύρους (απ’ όπου και το “honeydew” – το “μελίτωμα”) και στο βασικό πρόγραμμα σπουδών του Harvard (απ’ όπου και το “milk of Paradise” – το “γάλα του Παραδείσου”), αυτό που οι Γάλλοι αποκαλούν “culture générale” και αυτό που εμείς στην Ελλάδα αποκαλούμε εγκυκλοπαιδική παιδεία.
Τα χρόνια του Harvard τον συνοδεύουν ακόμη (όπως θα έπρεπε), καθώς ένας οξυδερκής αναγνώστης του “Οράματός” του είναι βέβαιο ότι θα παρατηρήσει την παρατεταμένη επιρροή (μπήκα στον πειρασμό να πω “σκιά”) δύο καθηγητών ιδίως, που έχουν γίνει γνωστά ονόματα πέρα από τους κισσούς τοίχους της Ακαδημίας, του Henry Kissinger και του Samuel Huntington. Ο πρώτος δεν χρειάζεται συστάσεις, ο δεύτερος είναι γνωστός για το βιβλίο “The Clash of Civilizations” (Σύγκρουση των Πολιτισμών).
Πιστός στα ιδανικά του
Χωρίς να θέλω να δώσω κάποια ακούσια ματιά στο βιβλίο ή περαιτέρω spoiler, θα επαναλάβω απλώς ότι ο Χρίστος Αλεξόπουλος παρέμεινε πιστός στα ιδανικά του. Εξακολουθεί να είναι παθιασμένος με την “Hellas” και τον “Ελληνισμό”, ίσως τώρα περισσότερο από ποτέ. Τον καλωσόρισα στη “φυλή” των ποιητών, επισημαίνοντάς του ότι ο Shelley, τον οποίο θαυμάζει και αναφέρει και στα δύο βιβλία του, είπε ότι «οι ποιητές είναι οι μη αναγνωρισμένοι νομοθέτες του κόσμου».
Υπερασπίζεται τον ιδεαλισμό και την ουτοπία του, αναφερόμενος στον Oscar Wilde. Ενώ ο Oscar Wilde έλεγε «είμαστε όλοι στο βούρκο, αλλά κάποιοι από εμάς κοιτάζουν τα αστέρια», εκείνος δεν μπορεί να δει τον βούρκο για τα αστέρια, θα απογειωθεί και θα πετάξει προς την ανατολή του ήλιου (ex oriente lux) πάντα σε αναζήτηση του απόλυτου, της Δουλτσινέα του, αυτής της “brighter Hellas” του Shelley.
Και αν κάποιος τολμούσε να τον αποθαρρύνει στην ευγενική αναζήτηση αυτής της “φωτεινότερης Ελλάδος”, επισημαίνοντας ότι την αναζήτησαν και άλλοι αλλά δεν μπόρεσαν να τη βρουν, θα μπορούσε εύκολα να παραφράσει τον μεγάλο Rumi, έναν άλλο άνθρωπο από την Ανατολή που είναι γνωστός στον Δυτικό Κόσμο κυριολεκτικά ως Ρωμιός!
Όταν του είπαν ότι και άλλοι είχαν ξεκινήσει μια τέτοια αναζήτηση, χωρίς αποτέλεσμα, απάντησε «αλλά εγώ ψάχνω αυτό που δεν μπορεί να βρεθεί». Αλλά και από τη δυτική (γραμμική) προοπτική, αν κάποιος του έλεγε ότι τα πράγματα δεν είναι όπως τα βλέπει, θα μπορούσε να παραθέσει τον Hegel.
Όταν του είπαν ότι η ιστορία δεν είναι όπως την περιέγραψε στη “Geschichteder Philosophie” (Iστορία της Φιλοσοφίας) αστειεύτηκε: Τόσο το χειρότερο για την ιστορία!
